Lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati mới đây của Ấn Độ gây lo ngại hàng triệu người bị ảnh hưởng và dẫn đến nguy cơ xảy ra khủng hoảng lương thực toàn cầu. Lệnh cấm này được đưa ra hôm 20-7 khi chính phủ Ấn Độ tìm cách kiềm chế giá lương thực tăng cao trong nước và "bảo đảm có đủ gạo trong nước với giá cả hợp lý." 

Vào thời điểm đưa ra thông báo này, giới chức Ấn Độ cho biết nhu cầu toàn cầu tăng khiến lượng gạo trắng non-basmati xuất khẩu trong quý II/2023 tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái.

Năm ngoái, Ấn Độ xuất khẩu 22 triệu tấn gạo sang 140 nước. Không gì lạ khi lệnh cấm mới nhất đã dẫn đến nỗi lo giá gạo toàn cầu leo thang. Ông Pierre-Olivier Gourinchas, nhà kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), cho rằng động thái của Ấn Độ có thể làm trầm trọng thêm lạm phát giá lương thực. Theo ông Gourinchas, giá ngũ cốc toàn cầu có thể tăng đến 15% trong năm nay.

Một cánh đồng lúa ở ngoại ô TP Ahmedabad - Ấn Độ hôm 21-7. Ảnh: REUTERS

Bà Shirley Mustafa, chuyên gia của Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc, cho biết giá gạo toàn cầu đã tăng kể từ đầu năm 2022. Tính từ tháng 6 năm ngoái cho đến giờ, mức giá này đã tăng 14%. 

Theo bà Mustafa, giá tăng có thể buộc thêm nhiều người giảm mua lương thực, chuyển sang những lựa chọn thay thế kém dinh dưỡng hơn hoặc cắt giảm chi tiêu cho những nhu cầu thiết yếu khác.

Trong khi đó, 2 chuyên gia Ashok Gulati và Raya Das của Hội đồng Nghiên cứu quan hệ kinh tế quốc tế Ấn Độ cảnh báo an ninh lương thực của nhiều nước châu Phi sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. 

Họ cho rằng Ấn Độ nên tránh đưa ra những lệnh cấm đột ngột như thế nếu không muốn bị xem là nhà cung cấp gạo không đáng tin cậy.

Động thái này khiến giá tăng gần 30% lên mức cao kỷ lục khi đó. Đến tháng 9-2022, Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm. Giờ đây, giá gạo dao động ở mức cao nhất trong thập kỷ qua giữa lúc hiện tượng thời tiết El Nino gây thêm rủi ro cho các nước sản xuất gạo lớn khác của châu Á, như Thái Lan, Pakistan…

Ông Samarendu Mohanty, Giám đốc khu vực châu Á của Tổ chức Nghiên cứu nông nghiệp International Potato Center (trụ sở ở Peru), lưu ý rằng lệnh cấm mới sẽ có tác động sâu rộng hơn so với 16 năm trước. 

Chuyên gia này nhận định rằng mức độ tác động của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào phản ứng của các nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo khác. Nếu các nước xuất khẩu gạo lớn khác cũng hạn chế xuất khẩu và các nước nhập khẩu lớn đua nhau tích trữ, thị trường gạo có thể xảy ra hỗn loạn.

Ấn Độ thời gian qua đối mặt tình trạng lạm phát lương thực dai dẳng với giá gạo tăng hơn 30% kể từ tháng 10-2022. Điều này làm gia tăng sức ép chính trị lên chính quyền Thủ tướng Narendra Modi trước khi tổng tuyển cử, dự kiến diễn ra vào tháng 4-2024. Theo ông Mohanty, lệnh cấm nhiều khả năng được duy trì ít nhất cho đến cuộc bầu cử này.